زمان تخمینی مطالعه: 4 دقیقه
تعریف مالیات
در تعریف مالیات باید به تفکیک «معانی عام و خاص» توجه داشت. مالیات (به معنای عام) را میتوان «کلیه» وجوهی دانست که به موجب قانون مصوب مجلس شورای اسلامی جواز اخذ آن به شکل اجباری از «اشخاص حقوقی و یا حقیقی» گرفته می شود. همچنین مالیات به معنای خاص را باید وجوهی دانست که در کنار ویژگی های معنای عام ، مالیات دارای دو ویژگی دیگر نیز باشد:
ویژگی اول:
اولین ویژگی این است که «سازمان امور مالیاتی» مأمور به وصول آن است. عوارضی که به تصویب شوراهای اسلامی شهر می رسد و شهرداری ها مأمور به وصول آن هستند. عوارض مذکور در قانون مالیات بر ارزش افزوده که وصول آن به شهرداری ها محول شده است مانند عوارض برون شهری مسافر، در این تعریف جای نمی گیرند.
همچنین در مواردی نیز گمرک جمهوری اسلامی ایران اقدام به وصول برخی دریافتی ها می نماید که تحت عنوان «مالیات به معنای خاص» نمی گنجد.
ویژگی دوم:
دومین ویژگی «مالیات به معنای خاص» این است که این وجوه به حساب سازمان امور مالیاتی و یا حساب درآمدهای عمومی مربوطه نزد خزانه داری کل کشور واریز شده و در قوانین بودجه سالانه هم به عنوان درآمدهای مالیاتی محاسبه می شود.
هرچند وظیفه وصول برخی از عوارض مانند عوارض دهیاری ها و شهرداری ها (مذکور در قانون مالیات بر ارزش افزوده) یا عوارض محیط زیستی بر عهده سازمان امور مالیاتی است.
اما این وجوه در قوانین بودجه به عنوان «درآمدهای مالیاتی» شناخته نمی شود و به شهرداری ها و دهیاری ها تعلق دارد. در حالی که درآمدهای مالیاتی به معنای خاص عموماً به «حساب سازمان امور مالیاتی» و یا به حساب درآمدهای عمومی مربوطه واریز می شود.
بررسی قانون
در اصل ۵۱ قانون اساسی به وضع مالیات، معافیت، بخشودگی و تخفیف مالیاتی همگی به موجب «قانون» اشاره شده است که منظور از آن قانون، به معنای خاص یعنی «قانون مصوب مجلس شورای اسلامی» است.
این تعریف مالیات معنای عام قانون را که شامل مقررات و مصوبات سایر مراجع ضابطه گذار می شود در بر نمی گیرد. همچنین باید توجه داشت که عوارضی که توسط شوراهای شهر تصویب می شود نیز به موجب مجوز قانونی است که توسط مجلس شورای اسلامی صادر شده است (قانون تشکیلات وظایف و انتخاب شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران)
دریافت تمامی اقسام مالیات، به شکل اجباری است و تنها وجوهی است که بدون هرگونه اجبار توسط دولت ها دریافت می شود.
مالیات نوعی ابزار
مالیات به مثابه ابزار سیاست گذاری حاکمیت ها نیز تلقی می شود دولت ها می توانند به وسیله افزایش یا کاهش مالیات بحران های اقتصادی مانند تورم و رکود را مهار کنند یا از طریق کاهش نرخ مالیات یا برقراری معافیت ها بخشودگی ها و تخفیف ها، مالیات فعال های اقتصادی مولد را تشویق نمایند و یا با افزایش نرخ مالیات و عدم اعمال معافیت ها و … فعالیت های نامطلوب مانند تولیدات یا واردات سیگار و کالاهای تجملی را محدود سازند.
تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور ذکر می کند که: «وزارت نیرو از طریق شرکت های آب و فاضلاب استانی سراسر کشور مکلف است:
علاوه بر دریافت نرخ آب بهای شهری، به ازای هر متر مکعب فروش آب شرب بالاتر از الگوی مصرف تعیین شده توسط هیأت وزیران مبلغ دویست (۲۰۰) ریال از مشترکان آب شهری، دریافت و به خزانه داری کل کشور واریز کند. وجوه فوق مشمول مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده نخواهد بود.
لازم به ذکر است که بعضی از دریافتی ها هر چند مستقیماً توسط سازمان امور مالیاتی انجام نمی شود اما توسط نهادهایی انجام می شود که در حقیقت بازوان اجرایی سازمان در این امر تلقی می شوند.
این موارد را نیز میتوان مالیات به معنای خاص دانست. مثلاً دفاتر اسناد رسمی و یا مراکز تعویض پلاک نیروی انتظامی به هنگام وصول مالیات نقل و انتقال وسائط نقلیه به نوعی چنین نقشی را ایفا می کنند.
.
