آرای صادره از هیئتهای حل اختلاف مالیاتی نقشی کلیدی در تنظیم روابط بین مؤدیان مالیاتی و سازمان امور مالیاتی دارند. این آرای حقوق و وظایف هر دو طرف را تعیین کرده و به حل و فصل اختلافات مالیاتی کمک میکنند.
فرآیند رسیدگی در این هیئتها به مؤدیان این امکان را میدهد که در صورت وجود ایراد در محاسبات مالیاتی یا اعمال غیرمنصفانه، به حق خود دست یابند. و از طرفی، سازمان امور مالیاتی نیز میتواند به اجرای قوانین مالیاتی و جمعآوری عادلانه مالیاتها بپردازد.
آرای صادره از هیئتهای حل اختلاف مالیاتی
به طور کلی، آرای صادره از هیأتهای حل اختلاف مالیاتی، چه حکم و چه قرار، شامل موارد زیر هستند:
رد اعتراض مؤدی و تأیید مالیات مطالبهشده
براساس بند ۳۴ دستورالعمل دادرسی مالیاتی، هیأت حل اختلاف مالیاتی در صورت درخواست استرداد یا قبول مالیات مطالبهشده از مؤدی، باید رأی مقتضی برای تأیید درآمد مشمول مالیات را صادر کند.
تعدیل درآمد مشمول مالیات
طبق ماده ۲۴۸ قانون مالیاتهای مستقیم، رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی باید شامل نظر موجه و مدلل نسبت به اعتراض مؤدی باشد و در صورت تصمیم به تعدیل درآمد مشمول مالیات، دلایل و جهات آن باید در متن رأی ذکر شود.
رد برگ تشخیص / مطالبه مالیات و رفع تعرض از مؤدی
این رأی زمانی صادر میشود که مشخص شود برگ تشخیص نباید اصولاً صادر میشد یا به نام مؤدی واقعی نیست. بر اساس بند ۴۲ دستورالعمل دادرسی مالیاتی، اگر مؤدی ادعا کند که مالیات از شخص غیرمؤدی مطالبه شده است، با تسلیم اعتراض، رئیس امور مالیاتی مربوطه باید موضوع را در مهلت مقرر در ماده ۲۳۸ این قانون بررسی و حل و فصل کند.
البته این در صورتی است که امکان رسیدگی به مؤدی واقعی طبق مواد ۱۵۶ و ۱۵۷ قانون مالیاتهای مستقیم وجود داشته باشد.
در غیر این صورت، اگر رئیس امور مالیاتی باید پرونده را ارجاع کند. بر اساس تبصره ماده ۱۵۷ قانون مالیاتهای مستقیم، پرونده در هیأت حل اختلاف مالیاتی مورد بررسی قرار میگیرد.
استرداد مالیات
طبق ماده ۲۴ قانون مالیاتهای مستقیم، اگر مؤدی درخواست استرداد مالیات دهد و اداره امور مالیاتی آن را وارد نداند، مؤدی میتواند ظرف سی روز از تاریخ اعلام نظر اداره، از هیأت حل اختلاف مالیاتی درخواست رسیدگی کند.
تصحیح اشتباه در محاسبه مالیات
ماده ۲۴۹ قانون مالیاتهای مستقیم میگوید که هیئتهای حل اختلاف مالیاتی باید مبنای محاسبات مالیات را در متن رأی ذکر کنند. اگر هم در محاسبات اشتباهی پیش بیاید، باید بر اساس درخواست مؤدی یا اداره مالیاتی، رأی رو اصلاح کنند.
توقف عملیات اجرایی وصول مالیات
تبصره ۱ ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم چنین میگوید که اگر شکایتی درباره وصول مالیات قبل از قطعیت آن وجود داشته باشید، هیئت حل اختلاف مالیاتی باید به اعتراض نهادهایی مثل شرکتهای دولتی، مؤسسات وابسته به شهرداریها، سازمان تأمین اجتماعی و نهادهای انقلابی رسیدگی کند. در این موارد، رسیدگی به مسائل مالیاتی به عهده محاکم حقوقی خواهد بود.
كأن لم یکن تلقی شدن مالیات
تبصره ماده ۱۵۷ قانون مالیاتهای مستقیم میگوید: اگر مالیات به اشتباه از کسی غیر از مؤدی واقعی درخواست شده باشد، بعد از تأیید هیئت حل اختلاف مالیاتی، این درخواست مثل اینکه اصلاً وجود نداشته تلقی میشود. در این صورت، اداره امور مالیاتی موظف است که ظرف یک سال از تاریخ صدور رأی هیئت، مالیات را از مؤدی واقعی مطالبه کند. در غیر این صورت، این درخواست مشمول مرور زمان میشود.
قرار تأمین مالیات
ماده ۱۶۱ قانون مالیاتهای مستقیم چنین میگوید: اگر مالیات مؤدی هنوز قطعی نشده باشد و نگرانی وجود داشته باشد که مؤدی قصد فرار از پرداخت مالیات را داشته باشد، اداره امور مالیاتی باید با ارائه مدارک کافی از هیئت حل اختلاف مالیاتی درخواست قرار تأمین مالیات کند. همچنین میتوانید به بند ۲۶ دستورالعمل دادرسی مالیاتی هم مراجعه کنید.
قرار تحقیق و بررسی (کارشناسی) توسط مأموران مالیاتی
این موضوع در قانون مالیاتهای مستقیم به صراحت ذکر نشده است، بلکه فقط در بند ۲۲ دستورالعمل دادرسی مالیاتی به آن اشاره شده. طبق این بند، اگر به دلیل نقص در رسیدگی یا نیاز به بررسی اسناد و مدارک از طرف اشخاص ثالث یا کثرت مدارک ارائه شده، هیئت حل اختلاف مالیاتی قرار کارشناسی صادر کند، مجریها موظفند حداکثر ظرف یک ماه به پرونده رسیدگی کنند. و همچنین درخواستهای هیئت را به طور کامل اجرا کنند و نتیجه را برای اتخاذ تصمیم نهایی گزارش بدهند.
قرار کارشناسی توسط کارشناس رسمی دادگستری
این قرار در قانون مالیاتهای مستقیم ذکر نشده است. اما طبق بند ۲۴ دستورالعمل دادرسی مالیاتی، اگر مؤدی به نحوه ارزیابی داراییها از سوی واحد مالیاتی اعتراض داشته باشد میتواند از این بنداستفاده کند.مودی میتواند با پر کردن فرم مربوطه، اعتراض خود را اعلام کند.
سپس درخواست استفاده از خدمات کارشناس رسمی دادگستری را با قبول هزینهاش به دبیرخانه هیئتهای حل اختلاف مالیاتی ارائه بدهد.
قرار تجدید وقت
طبق بند ۳۵ دستورالعمل دادرسی مالیاتی، اگر رسیدگی به اعتراض مؤدی به پرونده مالیاتی دیگری وابسته باشد قرار تجدید وقت صادر میشود. بدین صورت که هیئت میتواند با صدور قرار تجدید وقت، رسیدگی به اعتراض رو به بعد از اعلام نظر کارشناسی موکول کند.
همچنین اگر رسیدگی به اعتراض مؤدی به اثبات ادعایی بستگی داشته باشد که در صلاحیت مرجع دیگری است، رسیدگی متوقف میشود تا تصمیم مرجع صالح مشخص شود.
در این صورت، مؤدی موظف است ظرف یک ماه در مرجع صالح دعوی اقامه کند. سپس رسید خود را به دبیرخانه هیئت حل اختلاف مالیاتی ارائه دهد؛ در غیر این صورت، هیئت به خواسته مؤدی رسیدگی کرده و رأی صادر میکند.
سایر موارد
صدور قرار استمهال برای درخواست مؤدی به منظور تعیین وقت بیشتر برای جمعآوری مدارک و اسناد زو سایر موارد میباشد. همچنین دعوت از نماینده مؤدی در صورت عدم حضور او و قرار رفع نقص از پرونده در صورت وجود نقص مؤثر، از جمله آراء مهم است.
همچنین در برخی منابع به قرارهای دیگری مثل قرار اعاده پرونده اشاره شده است. هرچند این قرار بهطور مستقیم در قوانین ذکر نشده است. اما در مواقعی که از بانکها یا مراجع دولتی استعلام شده و تا زمان طرح پرونده در هیئت پاسخی دریافت نشده، این قرار صادر میشود.
کلام آخر
در نهایت، آرای هیئتهای حل اختلاف مالیاتی نه تنها به عنوان مرجع نهایی برای حل و فصل اختلافات مالیاتی عمل میکنند، بلکه به تقویت شفافیت و عدالت در نظام مالیاتی کشور نیز کمک میکنند.
توجه به این آرای صادره و پیگیری آنها میتواند به بهبود فرآیندهای مالیاتی و افزایش اعتماد مؤدیان به سیستم مالیاتی منجر شود.
