جرائم و تخلفات مالیاتی از جمله معضلات پیچیده و مهم در نظامهای اقتصادی هستند که تأثیرات گستردهای بر منابع دولتی و عدالت اجتماعی دارند. با توجه به تغییرات سریع در قوانین مالیاتی و پیشرفت فناوری، روشهای ارتکاب این جرائم نیز دستخوش تحول شدهاند. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف جرائم و تخلفات مالیاتی خواهیم پرداخت. همراه ما باشید.
جرائم و تخلفات مالیاتی
جرایم و تخلفات مالیاتی جزء «جرایم اقتصادی» به حساب میآید. طبق بند (ب) ماده ۱۰۹ قانون مجازات اسلامی که در سال ۱۳۹۲ تصویب شده، جرایم اقتصادی شامل کلاهبرداری و برخی جرایم دیگر است. همچنین، بند (د) تبصره ماده ۳۶ این قانون به صراحت به «جرایم مالیاتی» اشاره میکند.
این نکته نشان میدهد که قوانین مربوط به جرایم اقتصادی شامل جرایم مالیاتی هم میشود. به عنوان مثال، طبق بند (ج) ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی، صدور حکم و اجرای مجازات برای این جرایم نمیتواند به تأخیر بیفتد یا معلق شود.
طبق ماده ۳۶ قانون مجازات اسلامی، حکم قطعی برای جرایم مثل محاربه و افساد فی الارض، همچنین تعزیر تا درجه چهار و کلاهبرداری بیش از یک میلیارد ریال، باید در یکی از روزنامههای محلی یک بار منتشر شود، مگر اینکه این جرایم باعث اختلال در نظم یا امنیت شوند.
تبصره
انتشار حکم محکومیت قطعی برای جرایم زیر که ارزش مال آنها یک میلیارد ریال یا بیشتر باشد، الزامی است و باید در رسانه ملی یا یکی از روزنامههای پُرخواننده منتشر شود:
الف) رشاء و ارتشاء
ب) اختلاس
پ) اعمال نفوذ بر خلاف حق و مقررات قانونی در صورت تحصیل مال توسط مجرم یا دیگری
ت) مداخله وزرا و نمایندگان مجلس و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری
ث) تبانی در معاملات دولتی
ج) اخذ پورسانت در معاملات خارجی
چ) تعديات مأموران دولتی نسبت به دولت
ح) جرایم گمرکی
خ) قاچاق کالا و ارز
د) جرایم مالیاتی
ذ) پولشویی
ر) اخلال در نظام اقتصادی کشور
ز) تصرف غیرقانونی در اموال عمومی یا دولتی
ماده ۶ آییننامه ماده ۲۱۸ قانون مالیاتهای مستقیم میگوید که توقیف اموال مؤدی توسط هیأت اجرایی انجام میشود. این هیأت شامل مأمور اجرا و در صورت نیاز با کمک مأمورین نیروی انتظامی و با حضور نماینده دادستان یا دادگاه عمومی بخش است.
قبل از اینکه در مقالات بعدی به بررسی مصادیق جرایم مالیاتی بپردازیم، لازم است اشاره کنیم که اعلام شکایت و اقامه دعوا علیه مجرمان این جرایم از طریق روشهای زیر ممکن است:
روش اول: سازمان امور مالیاتی
طبق تبصره ۲ ماده ۲۷۴ قانون مالیاتهای مستقیم، اعلام جرایم و اقامه دعوا علیه مرتکبان این جرایم از طریق سازمان امور مالیاتی و دیگر مراجع قانونی انجام میشود.
روش دوم: مقامات و اشخاص رسمی
طبق ماده ۷۲ قانون آیین دادرسی کیفری، هرگاه مقامات و اشخاص رسمی از وقوع جرایم غیرقابل گذشت در حوزه کاری خود مطلع شوند، موظفاند موضوع را بهطور فوری به دادستان اطلاع دهند. همچنین، ج) بازپرس و یا دادستان (طبق مواد ۹۹ و ۶۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و بند ۲ نظریه مشورتی شماره ۱۲۴۴/۹۹/۷ مورخ ۱۳۹۹/۹/۱۵ اداره کل حقوقی قوه قضائیه)
روش سوم
بازرسان، کارشناسان رسمی، حسابرسان، حسابداران ممیز، ذیحسابها، ناظرین و سایر افرادی که مسئول ثبت یا رسیدگی به اسناد و فعالیتهای اشخاص حقیقی و حقوقی در حیطه وظایف خود هستند (طبق ماده ۱۴ قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مبارزه با فساد)
طبق ماده ۱۴ قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مبارزه با فساد، بازرسان، کارشناسان رسمی، حسابرسان، حسابداران، ممیزین، ذیحسابها، ناظرین و سایر افرادی که مسئول ثبت یا رسیدگی به اسناد و فعالیتهای اشخاص حقیقی و حقوقی هستند، موظفاند در صورت مشاهده هرگونه فساد مربوط به این قانون، در صورتی که ترتیبات دیگری در قوانین وجود نداشته باشد، موضوع را به مرجع نظارت یا قضایی ذیصلاح گزارش دهند.
متخلفین به سه سال محرومیت یا انفصال از خدمت در دستگاههای مشمول این قانون و همچنین به جزای نقدی معادل دو تا ده برابر مبلغ معاملات بزرگ مذکور در قانون برگزاری مناقصات محکوم میشوند. علاوه بر این، ممکن است عضویت آنها در انجمنها، مؤسسات و اتحادیههای صنفی و حرفهای نیز لغو شود، یا هر دو مجازات برایشان اعمال شود.
روش چهارم: ضابطین دادگستری
طبق ماده ۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری، ضابطان دادگستری مأمورانی هستند که تحت نظارت و آموزشهای دادستان در زمینههای کشف جرم، حفظ آثار و علائم جرم، جمعآوری ادله، شناسایی و یافتن متهم و جلوگیری از فرار و مخفی شدن او، انجام تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی اقدام میکنند.
مجازات تعزیری درجه شش
لازم به ذکر است که مجازات اصلی تمام جرایم مالیاتی، شامل موارد ذکر شده در ماده ۲۷۴ قانون مالیاتهای مستقیم و سایر مصادیق این جرایم که در مواد مختلف این قانون آمده، «مجازات تعزیری درجه شش» است.
طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، مجازات تعزیری درجه ۶ شامل موارد زیر است:
حبس بیش از شش ماه تا دو سال
جزای نقدی بیش از شصت میلیون ریال تا دویست و چهل میلیون ریال
شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه، و تا نود و نه ضربه در جرایم منافی عفت
محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از شش ماه تا پنج سال
انتشار حکم قطعی در رسانهها
ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال
ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال
و در آخر ممنوعیت از صدور برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال
کلام آخر
در این مقاله به بررسی روش های ممکن برای اعلام شکایت و اقامه دعوا علیه مجرمان جرایم ذکر شده پرداختیم. همراه ما باشید تا در مقالات بعد به بررسی موردی مصادیق جرائم مالیاتی بپردازیم.
